ความเป็นมา

       โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณบดินทรเทพยวรางกูรเป็นโครงการพัฒนา แบบบูรณาการ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นศูนยืการเรียนรู้ด้านการเกษตร คลินิกเกษตร และศูนย์ฝึกอบรมอย่างสมบูรณ์แบบ อีกทั้งเป็นการฟื้นฟูป่าเสื่อมโทรมให้เป็นเขตธนาคารอาหารชุมชน อนุรักษ์แหล่งต้นน้ำ โดยเน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน

พระราชดําริ

          “เกษตรวิชญา” เป็นศูนย์เรียนรู้ด้านการเกษตร ที่ตั้งอยู่ทางภาคเหนือของประเทศไทย ตามพระราชดําริ ของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ซึ่งได้ทรงมีพระราชดําริ ที่จะมอบที่ดินส่วนพระองค์บริเวณ บ้านกองแหะ หมู่ที่ 4 ตําบลโป่งแยง อําเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ มีเนื้อที่ จํานวน 1,350 ไร่ ให้กับกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ นําไปดําเนินการในลักษณะเป็นคลินิกเกษตร เพื่อเผยแพร่ผลงานวิจัยและเทคโนโลยีการเกษตรจากศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ อันเนื่องมาจากพระราชดําริ ในรูปแบบของศูนย์บริการและถ่ายทอดเทคโนโลยีชุมชน เป็นศูนย์ฝึกอบรม และวิจัยพัฒนาการเกษตรให้เหมาะสมกับพื้นที่รวมทั้งเพื่อการฟื้นฟูและอนุรักษ์สภาพแวดล้อมให้เกิดเป็นระบบนิเวศที่สมบูรณ์เป็นแหล่งผลิตอาหารธรรมชาติและมีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติแบบอย่างยั่งยืน

         เมื่อวันที่ 21 ธันวาคม 2544 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดําเนินเป็นการส่วนพระองค์ไปยังพื้นที่ บ้านกองแหะ ตําบลโป่งแยง อําเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ได้ทรงมีพระราชดําริ ขอให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องทําการสํารวจและวางแผนการใช้ที่ดิน รวมทั้งการพัฒนาแหล่งน้ำ เพื่อให้ได้แนวทางหรือวิธีการที่เหมาะสมต่อการเกษตร ส่วนจะพัฒนาอย่างไรหรือปลูกพืชชนิดใด ควรพิจารณาหลังจากได้ข้อมูลดังกล่าวแล้ว

        ดังนั้น เมื่อวันที่ 24 ธันวาคม 2544 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์จึงได้มีหนังสือสั่งการอย่างเป็นทางการมอบหมายให้กรมพัฒนาที่ดินร่วมกับกรมชลประทานและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องสํารวจวิเคราะห์ข้อมูล

        เบื้องต้น กรมพัฒนาที่ดินจึงได้ดําเนินการสํารวจและวางแผนการใช้ที่ดินโดยเร่งด่วนและได้ทําการสํารวจข้อมูลต่าง ๆ เช่น ขอบเขตพื้นที่โครงการ ลักษณะภูมิประเทศ เจาะสํารวจดิน จําแนกความเหมาะสมของดินเพื่อการวางแผนการใช้ที่ดินให้สอดคล้องกับศักยภาพของที่ดิน และทรัพยากรธรรมชาติที่มีอย่ในปัจจุบันภายใต้ภาวะเศรษฐกิจและสังคมของท้องถิ่น สําหรับกรมชลประทานให้สํารวจแนวทางการพัฒนาแหล่งน้ำ ตรวจสอบสภาพพื้นที่เพื่อรวบรวมข้อมูลและจัดทําแผนพัฒนาพื้นที่ โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้นําแผนพัฒนาพื้นที่ถวายสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อทรงวินิจฉัย      

        วันที่ 18 กรกฎาคม 2545 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานทีดินส่วนพระองค์ให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และทรงมีพระราชดําริ ขอให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์พิจารณากําหนดแนวทางการใช้ประโยชน์ที่ดินเพื่อการอนุรักษ์และการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน

        วันที่ 26 ธันวาคม 2546 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้นําเสนอแผนแม่บทและแผนปฏิบัติงานเพื่อขอรับการสนับสนุนงบประมาณปี 2546 จากคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ (สำนักงาน กปร.) จะยึดกรอบแนวทางการดําเนินงานตามแผนแม่บทและแผนปฏิบัติงานเพื่อให้บรรลุตามแนวพระราชดําริของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต่อไป ในวาระที่กระทรวงเกษตรและสหกรณ ์ได้รับพระราชทานที่ดินจากสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างใหญ่หลวงให้แก่เกษตรกรอย่างครบวงจร

พระราชดําริเกี่ยวกับโครงการ

        ให้ทําการสํารวจและวางแผนการใช้ที่ดิน พัฒนาแหล่งน้ำเพื่อหาแนวทางที่เหมาะสมต่อการเกษตรเลือกพืชปลูกให้เหมาะสม กำหนดแนวทางการใช้ประโยชน์ที่ดิน เพื่อการอนุรักษ์ และการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน

วัตถุประสงค์ของโครงการ

1. เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี ในปี พ.ศ. 2549
2. เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และในวาระเฉลิมขวัญพระโอรส พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ
3. เพื่อเป็นศูนย์เรียนรู้ด้านการเกษตร คลินิกเกษตร และศูนย์ฝึกอบรมการทําการเกษตรบนพื้นที่สูงอย่างสมบูรณ์แบบ ฟื้นฟูป่าเสื่อมโทรมให้เป็นเขตธนาคารอาหารชุมชน อนุรักษ์แหล่งต้นน้ำลำธาร เพื่อให้เกิดการผลิตทดแทนหมุนเวียน โดยชุมชนมีส่วนร่วมและเกื้อกูลกันในระบบนิเวศของป่าอย่างยั่งยืน
4. เพื่อจัดตั้งศูนย์อภิบาลเด็กสายใยจากแม่สู่ลูก เป็นต้นแบบในการจัดสวัสดิการให้แก่เกษตรกร และเจ้าหน้าที่ในโครงการ

ข้อมูลจาก สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.) และ กรมพัฒนาที่ดิน

ที่มา : มูลนิธิมั่นพัฒนา